Β’ Βραβείο στον Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Προσχεδίων «Ανάπλαση της Πλατείας Ηρώων Πολυτεχνείου και της Πλατείας Εθνικής Αντίστασης της πόλης των Τρικάλων».
(δεν δόθηκε Α’ Βραβείο)

1. Το Πολιτισμικό, Μυθικό και Ιστορικό βάθος της Θεσσαλίας γενικά  και της πόλης των Τρικάλων ειδικότερα.
Αν η Θεσσαλία είναι γνωστή ως απώτερη καταγωγική περιοχή προέλευσης του Ελληνικού γένους, ανάγοντας την αναφορά του στον Δευκαλίωνα και την Πύρρα, τότε στην πόλη των Τρικάλων ειδικότερα μπορούμε να αποδώσουμε μια ιδιαίτερη, μοναδική προσφορά προς τον παγκόσμιο πολιτισμό, συσχετισμένη με τις απαρχές των ιστορικών χρόνων και πριν από αυτούς με τους Ελληνικούς μύθους. 

Αν η ιστορία και οι μύθοι που αναφέρονται στη Θεσσαλική γη παραπέμπουν άμεσα στην αγροτική της ταυτότητα, τότε τα Τρίκαλα μπορούν να συσχετιστούν με την πολιτισμικά μοναδική ανάδυση της ιατρικής και με την εμβληματική φυσιογνωμία του Ασκληπιού, αρχετυπικού ήρωα-θεραπευτή από την αρχαία Τρίκκη.

 Αν λοιπόν η παρέμβαση στις δυο πλατείες παραπέμπει σίγουρα στην αντίληψη του φυσικού τοπίου, των φυσικών στοιχείων του, στην παρουσία του ποταμού, του εδάφους, της φύτευσης, τότε εξίσου σίγουρα το πλούσιο παρελθόν του θεσσαλικού πολιτισμού υποχρεώνει σε μια παράλληλη αναφορά στο μυθικό και ιστορικό βάθος. 

2. Τι είναι εντέλει η «καινοτομία»;
Ως «καινοτομία» περιγράφεται συνήθως μια νέα, πρωτοποριακή επινόηση για την υλοποίηση κάποιου αντικειμένου ή μια νέα διαδικασία υλοποίησης, καθώς επίσης και η εφαρμογή νέων εφευρέσεων ή ανακαλύψεων για την πραγματοποίηση κάποιου αποτελέσματος σε πλαίσιο οικονομικό, επιχειρηματικό και εμπορικό. 

Αλλά η νοητική διεργασία η οποία στηρίζει την πρωτοποριακή επινόηση, είναι πρώτιστα, πριν την «πώληση» της, πολιτιστικό αγαθό. Βελτιώνει τη συγκρότηση της σκέψης σε επίπεδο ατομικό, όπως και αθροιστικά σε επίπεδο συλλογικό. Μετέχει στην ανάπτυξη της κοινωνικής συνείδησης, στην αγωγή ευφυέστερων πολιτών. Αλλοίμονο αν η ευφυία και η κοινωνική συνείδηση αποτελούσαν μόνο εμπορεύσιμα είδη. Αλλοίμονο αν η οικονομική μεγέθυνση ταυτιζόταν με τη συνολική ανάπτυξη της κοινωνίας, συγκαλύπτοντας την πολιτιστική και πολιτική της ανάπτυξη. Με την έννοια αυτή η ανάπτυξη ιστορικής συνείδησης μπορεί να προσφέρει «καινοτομική» συνεισφορά, εξασφαλίζοντας τους όρους για τη νέα, πρωτοποριακή αλλαγή των συνθηκών ζωής μας. Ο Δήμος Τρικκαίων είναι καινοτομικός όχι μόνο γιατί εφαρμόζει νέες τεχνικές, αλλά γιατί επιπλέον επιμένει να διδάσκει στους δημότες του τούτο το εξόχως πρωτοποριακό. Πως μια Ελληνική πόλη μπορεί να διεκδικεί πολιτιστικό κύρος με εμβέλεια παγκόσμια.

Στην πρόταση που ακολουθεί υπάρχει χρήση καινοτομικών τεχνολογιών, αλλά υπάρχει επίσης η καινοτομική απαίτηση, μέσω των τεχνολογιών αυτών, της διαρκούς επαφής με το ιστορικό βάθος των Τρικάλων. Επίσης η καινοτομική απαίτηση επιστροφής στην ‘ιαματική’ συνεισφορά της φύσης. Επιπλέον, συσχετισμένη με τις δυο προηγούμενες καινοτομικές απαιτήσεις, προβάλλεται στην πρόταση που παρουσιάζεται και η καινοτομική απαίτηση συμμετοχικών διαδικασιών που θα ενισχύουν την ενασχόληση ομάδων δημοτών, με την καλλιέργεια των «Κήπων των Ιαμάτων», κηπάριων δηλαδή φυτεμένων με αρωματικά και θεραπευτικά φυτά που προτείνονται ενταγμένα στο σχεδιασμό των δυο πλατειών. Η αναφορά στην αγροτική ιστορία και στο συσχετισμό της πόλης με την πρώτη ανάδυση της ιατρικής θεραπείας, αποδίδεται χαρακτηριστικά με την πρόταση διαμόρφωσης αυτών των μικρών κήπων.

3. Συνολική περιγραφή της πρότασης

3.1 Κεντρικές ιδέες της πρότασης

• Η αναφορά στην ιστορία των Τρικάλων. Δεν υλοποιείται με τη διατήρηση μόνο, των υπαρχόντων μνημείων και την ένταξη στη νέα διαμόρφωση του «Κήπου των Γλυπτών». Συνδέεται κύρια με την ηλεκτρονική πλοήγηση που υλοποιείται χάρις στην οργάνωση των σημείων πληροφόρησης – info points.
• H αναφορά στην αγροτική ταυτότητα του ευρύτερου χώρου της πόλης. Συνδέεται με την πρόταση των μικρών κήπων και την επιμονή στην πυκνή φύτευση.
• Η αναφορά στη θεραπευτική συνεισφορά της φύσης, συσχετισμένη με το απώτερο παρελθόν της ιατρικής – θεραπευτικής πρακτικής και βέβαια με την «θεραπευτική», για τα αστικά ήθη παρουσία των φυσικών στοιχείων, της φύτευσης, του φυσικού εδάφους, των επιφανειών νερού, στον υπαίθριο δημόσιο χώρο της. Η αναφορά αυτή πραγματοποιείται, κύρια όμως, με την πρόταση των «Κήπων των Ιαμάτων».
• Κύρια όμως, από την προσπάθεια ενεργοποίησης των δημοτών είτε με την προσφορά του απαραίτητου ανοικτού δημόσιου χώρου για συλλογικές δραστηριότητες είτε με την ευκαιρία οργάνωσης συμμετοχικών δραστηριοτήτων που συνδέονται με την υποστήριξη των δυο πλατειών, όπως προηγούμενα σημειώθηκε.
  

Διαγράμματα Κεντρικής Ιδέας.

3.2  Οι δύο πλατείες και οι συλλογικές δραστηριότητες των κατοίκων:  

Η Πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου
Οι δυο πλατείες, έγινε προσπάθεια να αποτελέσουν ενιαίο σύστημα χωρικής οργάνωσης, διατηρώντας εντούτοις, μερικά διαφοροποιημένη ταυτότητα. Θα συμπληρώσουμε ακόμη, επιμένοντας στον συνθετικό συσχετισμό των δυο πλατειών, πως αυτός πραγματοποιείται επίσης με την επανάληψη και στις δυο περιπτώσεις, ανάλογων συνθετικών στοιχείων οργάνωσης και υλικών συγκρότησης, σε διαφορετική όμως έκταση και πυκνότητα, ώστε να διασφαλιστεί και η ιδιαιτερότητα του χαρακτήρα τους. Όμως, το ύφος του σχεδιασμού και η ομοιότητα των περισσότερων συνθετικών στοιχείων των δυο πλατειών παραμένει, επιμένοντας στον τελικό συνθετικό συσχετισμό τους.

Γενικό Τοπογραφικό Μελέτης.

Η Πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου, σχεδιάζεται με ευρύτερο ανοιχτό δημόσιο χώρο, που αντιστοιχεί σε ένα κεντρικό πλάτωμα, ορισμένο με σαφήνεια όχι μόνο λόγο του ορθογώνιου σχήματός του, αλλά και χάρις στη σχετική του υποβάθμιση από τη βόρεια και δυτική του πλευρά, προσφέροντας τη δυνατότητα μεγαλύτερων συλλογικών συναθροίσεων. Στη μια πλευρά του, μια γραμμική δεξαμενή νερού προσφέρει σαφέστατο όριο και ευχάριστο δροσισμό κατά τους θερινούς μήνες, ενώ η τέταρτη ανατολική πλευρά του διαφοροποιείται μόνο με την αλλαγή του υλικού δαπεδόστρωσης. Ο σχεδιασμός του κεντρικού αυτού χώρου συμπληρώνεται με δυο κερκίδες στις προστατευμένες βόρεια και δυτική πλευρά που ευνοούν τις πιθανές μελλοντικές εκδηλώσεις. Επιπλέον στη νότια πλευρά του μεταφέρεται το μνημείο του Στέφανου Σαράφη, ολοκληρώνοντας τη συνθετική του πλαισίωση. 

Κάτοψη Πλατείας Ηρώων Πολυτεχνείου.

Τομή Α-Α.

Στην περιφέρεια του προηγούμενου κεντρικού χώρου περιελίσσεται, με διαφοροποιημένη δαπεδόστρωση, η «Διαδρομή Ανάγνωσης της Ιστορίας» με πλάτος μεταβαλλόμενο. Η «Διαδρομή» φέρει μια σειρά από σημεία πληροφόρησης - info points, αφιερωμένα στην παρουσίαση της ιστορίας της πόλης, όπως και καθιστικά στεγασμένα από την κώμη των δένδρων. Η διαδρομή πλαισιώνεται με γραμμικά κηπάρια φύτευσης που φιλοξενούν κατά προτίμηση θεραπευτικά και αρωματικά φυτά, σε αντιστοιχία με τους «Κήπους των Ιαμάτων», της συζυγούς πλατείας Εθνικής Αντίστασης. Η πλατεία συμπληρώνεται με τον «Χώρο των Αγαλμάτων» και στέφεται από μεγάλο αριθμό δένδρων.

3.3 Οι δύο πλατείες και οι συλλογικές δραστηριότητες των κατοίκων: Η σύνδεσή  των κινήσεων και ο συνθετικός τους συσχετισμός
Μεταβαίνοντας από την Πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου στην Πλατεία Εθνικής Αντίστασης, είναι σημαντικό να σχολιάσουμε τη σύνδεσή τους μέσω της σήμανσης των αστικών κινήσεων και λειτουργιών και του συνολικότερου συνθετικού τους συσχετισμού. Πρώτο στοιχείο σύνδεσης αποτελεί η «Διαδρομή Ανάγνωσης της Ιστορίας», η οποία συνδέει την Πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου με την αντίπερα πλευρά και τελικά με την Πλατεία Εθνικής Αντίστασης, επεκτείνοντας προς την περιοχή της δεύτερης αυτής πλατείας, τόσο την ιδιαίτερη δαπεδόστρωση της, όσο και την ακολουθία των σημείων πληροφόρησης - info points. Αλλά η σύνδεση των δυο επιμέρους πλατειών πραγματοποιείται επίσης με τον σχεδιασμό του «Ανεστραμμένου Πέταλου» που κάμπτεται στο σημείο της Πλατείας Ρήγα Φεραίου και, αφού διέλθει από τις γέφυρες Ασκληπιού και Μαρούγγενα, οδηγεί αφ’ ενός στην Πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου και αφ’ ετέρου στην Πλατεία Εθνικής Αντίστασης. Το πέταλο αυτό υλοποιείται με τη χρήση ενιαίου υλικού επίστρωσης που επικάθεται και στο οδόστρωμα της οδού Βασίλη Τσιτσάνη - Στέφανου Σαράφη.

Ας σχολιάσουμε εδώ πως η πρόθεση σχεδιασμού εκ μέρους μας της «Διαδρομής Ανάγνωσης της Ιστορίας» εμφανίζεται απόλυτα σύμφωνη με την προσπάθεια της πόλης να αναφερθεί με πολλαπλές επισημάνσεις, σε αυτήν ακριβώς την κεντρική περιοχή της, στην ιστορική μνήμη της. Επιπλέον, ο συσχετισμός της προηγούμενης «Διαδρομής», με το «Ανεστραμμένο Πέταλο» σύνδεσης των δυο πλατειών με την Πλατεία Ρήγα Φεραίου, μπορεί να περιγραφεί ως κεντρική συνθετική κίνηση χωρικής συσχέτισης, σύνθεσης των μερών της πρότασης.

3.4. Οι δύο πλατείες και οι συλλογικές δραστηριότητες των κατοίκων: Η Πλατεία Εθνικής Αντίστασης
Σε αντιπαράθεση με την προηγούμενη η Πλατεία Εθνικής Αντίστασης αφιερώνεται σε μεγάλο βαθμό στη χρήση του αναψυκτήριου, στην επίσκεψη του «Κήπου των Γλυπτών» του γλύπτη αγωνιστή Δημήτρη Κατσικογιάννη. Κύρια όμως αφιερώνεται στη διαμόρφωση των «Κήπων των Ιαμάτων».

Κάτοψη Πλατείας Εθνικής Αντίστασης.

Επεξηγώντας λεπτομερέστερα τις διαμορφώσεις της Πλατείας Εθνικής Αντίστασης θα σχολιάσουμε την άφιξη σε αυτήν της «Διαδρομής», με δαπεδόστρωση και στοιχεία εξοπλισμού, καθιστικά και σημεία πληροφόρησης - info points, ανάλογα με αυτά της Πλατείας Ηρώων Πολυτεχνείου. Η «Διαδρομή» ολοκληρώνεται με την πλαισίωση και την είσοδό της στην κύρια ανατολικότερη περιοχή των «Κήπων» που διαμορφώνονται κατανεμημένοι σε γραμμικές ενότητες, με δυνατότητα διαφορετικής φύτευσης σε κάθε μία από αυτές. Στενές διαδρομές σκληρού υλικού επιτρέπουν την είσοδο του καλλιεργητή, όπως και του περιπατητή στον χώρο της φύτευσης. 

Μολονότι, όπως σημειώσαμε και προηγούμενα, αντίστοιχα με τα προηγούμενα κηπάρια συμπληρώνουν επίσης τις διαμορφώσεις της Πλατείας Ηρώων Πολυτεχνείου, η κύρια ανάπτυξη των φυτεύσεων αυτών σχεδιάστηκε για την Πλατεία Εθνικής Αντίστασης, συσχετισμένη με την «κάθοδο» προς τον Ληθαίο. Αυτή πραγματοποιείται με μια ράμπα ομαλής κατάβασης, όπως και με την αμφιθεατρική διάταξη κερκίδων που στρέφονται προς τη θέα του ποταμού και της αντίπερα όχθης.

Τομή Β-Β.

Η ιδιοτυπία των κερκίδων αυτών αφορά τον σχεδιασμό τους ως «πράσινων αναβαθμών», με σκληρή πλαισίωση στην εμπρός επιφάνειά τους. Μια δεύτερη ιδιαίτερη διαμόρφωση της Πλατείας Εθνικής Αντίστασης αφορά την περιοχή του αναψυκτηρίου, η οποία περιλαμβάνει τον κλειστό λειτουργικό χώρο του και επιπλέον ένα εκτεταμένο στέγαστρο που επιτρέπει την ανάπτυξη της δραστηριότητάς του στον υπαίθριο χώρο.

4. Ο δικτυακά «ενεργός» εξοπλισμός των πλατειών
Βασικό ιδιότυπο στοιχείο εξοπλισμού που προτείνεται είναι αυτό των σημείων πληροφόρησης - infopoints. Αντιστοιχούν σε ελαφρές κατασκευές από τεθλασμένη μεταλλική επιφάνεια η οποία συσχετίζει ένα κατακόρυφο στοιχείο μεταλλικού πίνακα που επεκτείνεται σε επιφάνεια στο επίπεδο του δαπέδου της πλατείας και πτυχώνεται, ανορθώνεται και διαμορφώνει ένα στοιχειώδες ή μεγαλύτερο κάθισμα. Ο μεταλλικός πίνακας αποτελεί το κύριο στοιχείο μεταφοράς πληροφορίας η οποία προσφέρεται στον επισκέπτη με δυο τρόπους. Πρώτα καταγραμμένη - χαραγμένη με συνοπτικό, περιληπτικό τμήμα κειμένου που τον προϊδεάζει για το δεύτερο τμήμα της πληροφορίας που διατίθεται με ηλεκτρονικό τρόπο, συσχετισμένο με το συγκεκριμένο, ιδιαίτερο κάθε φορά σημείο πληροφόρησης. Έτσι ο επισκέπτης αποκτά ένα τμήμα πληροφορίας, τμήμα ιστορικής αφήγησης που εξελίσσεται από σημείο πληροφόρησης σε σημείο πληροφόρησης. Η αφήγηση αυτή διαθέτει το κύρος μιας παιδαγωγικής διαδικασίας και, ταυτόχρονα, το παιγνιώδες ενδιαφέρον του digital gaming, ιδιαίτερα ελκυστικό για τις νεότερες ηλικίες επισκεπτών.

Λεπτομέρεια info point.

5. O συμβατικός  εξοπλισμός των πλατειών
Κατασκευές περιπτέρων αντικαθιστούν τα σημερινά υπάρχοντα. Συγκροτούνται από μικρά κελύφη με διπλή στέγαση η οποία εντείνει μορφολογικά την παρουσία τους, ενώ επιπλέον βελτιώνει τη βιοκλιματική συμπεριφορά τους. Τα κελύφη αυτά, όπως περιγράφεται στην επεξηγηματική τομή συντίθενται από πλέγμα μεταλλικών διατομών, με επένδυση ελαφρού υλικού, τσιμεντοσανίδων ή κόντρα-πλακέ θαλάσσης και τελική διάστρωση μεταλλικού φύλλου επικάλυψης και μεταλλικών οριζόντιων γραμμικών στοιχείων. Μεταλλική είναι και η κατασκευή του στεγάστρου τους. Η εμπρός όψη τους αντιστοιχεί σε κιβωτιόσχημο σύστημα αποθήκευσης και προβολής των προϊόντων, με δυνατότητα αύξησης ή μείωσης του μήκους του. Στην εφαρμογή αυτή της τυπικής κατασκευής, η εμπρός κατασκευή αποθήκευσης και έκθεσης μπορεί να διατίθεται για την παρουσίαση κατατοπιστικών φυλλαδίων, ενώ μπορεί να φιλοξενεί επίσης οθόνη αφής - touch screen, για χρήση των επισκεπτών.

Λεπτομέρεια Περιπτέρου.

Διάγραμμα Μαλακών – Σκληρών Επιφανειών.

Στοιχεία έργου
Αρχιτεκτονική Μελέτη: Κωνσταντίνος Αποστολίδης, Θανάσης Καραχάλιος, Σωτήρης Καραχάλιος, Λουίζα-Μαρία Μπελεμέζη, Κατερίνα Χελιδώνη
Σύμβουλος αρχιτέκτων: Κωνσταντίνος Μωραΐτης, Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ
Συνεργάτης αρχιτέκτων: Χρήστος Παπαχριστοδούλου
Φωτορεαλιστικές απεικονίσεις: K-rendering
Αγωνοθέτης: Δήμος Τρικκαίων
Επιφάνεια περιοχής μελέτης: 9.000 τ.μ.
Χρόνος μελέτης: 2018

Διαβάστε το Πρακτικό της Κριτικής Επιτροπής ΕΔΩ
Διαβάστε το Πρακτικό του Δημοτικού Συμβουλίου ΕΔΩ